مسجد سهله یکی از تاریخی ترین و مذهبی ترین مساجد در جهان اسلام است که از نظر اعتقادی و معماری اهمیت زیادی دارد. این مسجد با قدمتی دیرینه در شهر نجف اشرف در عراق واقع شده و یکی از مکان های مقدس برای شیعیان به شمار می رود.
مسجد زیبای سهله تنها محدود به تاریخ و ساختار زیبا نیست، بلکه دارای ارزش های تاریخی، فرهنگی، روایی و اعتقادی بسیار زیادی است. در این مطلب از سایت زائرانه، ضمن ارائه اطلاعات کاملی درباره موقعیت مکانی، تاریخچه، فضائل و اهمیت این مکان مقدس، به بررسی هر آنچه که درباره این مسجد باید بدانید، می پردازیم.
موقعیت مکانی و آدرس مسجد سهله
مسجد سهله در کشور عراق و در 10 کیلومتری شمال شرقی حرم مطهر امیرالمؤمنین حضرت علی (ع) در شهر کوفه واقع شده است. از نظر جغرافیایی، این مسجد در منطقه ای قرار دارد که به ویژه در دوران صدر اسلام از لحاظ سیاسی و مذهبی بسیار مهم بود. مسجد سهله در حقیقت در حومه شهر کوفه قرار گرفته که یکی از قدیمی ترین شهرهای اسلامی است.
برای زیارت این مسجد، زائران معمولاً از نجف اشرف حرکت کرده و با طی مسیری کوتاه به این مسجد می رسند. فاصله این مسجد از مسجد کوفه که یکی دیگر از مساجد مهم اسلامی است، تنها چند کیلومتر بوده و بسیاری از زائران در هنگام زیارت نجف اشرف، به مسجد سهله نیز مراجعه می کنند.
تاریخچه مسجد سهله
مسجد سهله یکی از بناهای بسیار قدیمی در تاریخ اسلام است که قدمت آن به اوایل دوره اسلامی، یعنی حدود قرن اول هجری، بازمی گردد. بر اساس برخی منابع تاریخی، ساخت این مسجد به خاندان اَشعَث یا خاندان سهیل نسب داده می شود.
از همان ابتدای تاسیس این مسجد، توجه خاصی به آن وجود داشته و مسلمانان آنجا را مکانی مقدس و مناسب برای عبادت می دانستند. با این حال، اهمیت این مسجد در طول تاریخ و به ویژه در ادبیات و منابع مذهبی شیعه به سبب روایات و احادیثی که در مورد ارتباط این مسجد با اهل بیت و پیامبران پیشین آمده، افزایش یافته است.
در طول هزاران سال، این مسجد بارها دستخوش تغییر و بازسازی شده است. زلزله ها، جنگ ها و غفلت برخی حکومت های وقت به تخریب هایی در ساختار این مسجد منجر شدند، اما شیعیان و مسلمانان برای حفظ این میراث مقدس همواره تلاش کرده و آن را بازسازی کرده اند. در سال های اخیر، دولت عراق و نهادهای دینی تلاش های بسیاری داشته اند تا این مسجد را به مکانی مناسب برای حضور زائران تبدیل کنند.
نام گذاری مسجد سهله
وجه تسمیه مسجد سهله نجف به دلایل و روایات متعددی بازمی گردد که هر یک بر اساس منابع تاریخی و مذهبی اهمیت خاصی دارند. واژه “سهله” در اصل به معنای “زمین هموار” است و این تعبیر براساس ویژگی های جغرافیایی محل احداث این مسجد نیز به کار می رود.
با این حال، بنیان گذار بنای اصلی مسجد فردی ماهر به نام “سهیل” بوده و از این رو، این مسجد به نام او نیز شهرت دارد. در گذشته، معمولاً برای نام گذاری یک بنا از نام معمار یا سازنده آن استفاده می شد، که برای مسجد سهله نیز چنین بوده است.
علاوه بر این، نام های دیگری نیز برای این مسجد وجود دارد؛ از جمله مسجد سهیل، مسجد بنی ظفر و مسجد عبدالقیس. “عبدالقیس” نام یکی از طوایف عربی است که این مسجد در منطقه سکونت آن ها بنا شده و قوم “بنی ظفر” نیز یکی از طوایف قبیله عبدالقیس محسوب می شود.
این قاعده نام گذاری بر اساس اقوام و طایفه ها، در بسیاری از اماکن تاریخی و مذهبی اقوام عرب دیده می شود. امروزه مسجد سهله به دلیل ارتباط معنوی با زندگی و ظهور امام زمان (عج) جایگاه ویژه ای در میان زیارتگاه های شیعیان دارد. این مسجد به وجود هفت محراب یا مقام مزین است که هر کدام از آن ها یادآور جایگاه و شخصیت های مهم در تاریخ اسلام هستند.
ساختار و ویژگی های معماری مسجد سهله
مسجد سهله از نظر معماری نیز یکی از بناهای دیدنی و خاص به شمار می رود. این مسجد به طور کلی دارای طرحی چهارگوش و به سبک معماری اسلامی اولیه ساخته شده است. دیوارهای بلند، طاق های زیبا و ستون های استوار از ویژگی های معماری این بنا محسوب می شوند.
مسجد سهله مساحتی حدود 4350 متر مربع دارد و فضای داخلی و خارجی آن شامل شبستان، صحن و بخش های مختلفی برای عبادت زائران طراحی شده است. طرح ساده اما در عین حال عظیم این مسجد، تاریخچه کهن و تمرکز بر روح معنویت را نشان می دهد.
محراب ها و جایگاه های مختلف مسجد سهله
یکی از ویژگی های برجسته مسجد سهله، وجود چندین مقام در فضای داخلی و خارجی مسجد است. این مقام ها به نام پیامبران بزرگ یا افراد مقدس نام گذاری شده اند. از جمله مهم ترین مقام ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مقام امام سجاد (ع): مقام سجاد، در میانه مسجد و کمی مایل به سمت شرق قرار دارد و محل عبادت امام سجاد (ع)، زینت عبادت کنندگان و چهارمین امام شیعیان جهان است.
- مقام حضرت ادریس (ع): گفته می شود که اینجا خانه حضرت ادریس (ع) بوده و ایشان در این مکان به خیاطی و عبادت مشغول بودند.
- مقام حضرت ابراهیم (ع): این مقام به یاد عبادات و نمازهای حضرت ابراهیم (ع) که در این منطقه انجام می داده اند، مشهور است.
- مقام خضر: این مقام منتسب به حضرت خضر نبی (ع) بوده و در بخش جنوب شرقی مسجد و در میان دو ضلع جنوبی و غربی واقع شده است.
- مقام صالح: مقام صالح یکی دیگر از مقام های مسجد سهله نجف اشرف است که در بخش شرقی، میان دیوارهای جنوبی و شرقی قرار دارد و به عنوان مقام صالحین، انبیاء و مرسلین نیز شناخته می شود.
- مقام جعفر صادق (ع): این مقام، در میانه مسجد قرار گرفته است. بر اساس روایات تاریخی، امام جعفر صادق (ع) مدتی در این مکان حضور داشته و به عبادت و نیایش پرداخته اند.
- مقام امام زمان (عج): گفته می شود که این مقام متعلق به مکانی است که امام زمان (عج) در آن عبادت خواهند کرد.
با وجود اینکه مسجد سهله به عنوان عبادتگاه و محل یادبود بسیاری از شخصیت های مذهبی شناخته می شود و هفت مقام مشهور در آن وجود دارد، اما برخلاف تصور، محل دفن هیچ یک از این بزرگان نیست. این زیارتگاه تنها به واسطه انتساب به عبادات و حضور پیامبران و امامان جایگاه بالایی یافته است.
سخن پایانی
مسجد سهله به عنوان یکی از خاستگاه های معنوی اسلام و مکانی برای عبادت خداوند، جایگاهی الهی و قدسی در میان مسلمانان دارد. اگر قصد سفر معنوی به عراق دارید، زیارت مسجد سهله را از دست ندهید، چرا که این مکان نه تنها عبادتگاهی برای تقرب به خداوند، بلکه گنجینه ای از تاریخ و میراث اسلامی است که روح و جان هر زائری را به آرامش و طراوت پیوند می زند.
